رژیم غذایی مناسب برای دیابت بارداری
در برخی از زنان باردار میزان قند خون در طول دوره ی بارداری افزایش می یابد که به آن دیابت بارداری میگویند. دیابت در دوران بارداری زمانی بوجود می آید که بدن نمیتواند مقدار کافی انسولین ( هورمون کنترل کننده قند خون ) تولید کند. این شرایط در صورت عدم درمان، منجر به بروز عوارض متعددی خواهد شد. خوشبختانه با رعایت برنامه غذایی مناسب جهت کنترل سطح قند خون و مراقبت از وزن، می توان عوارض ناشی از دیابت بارداری را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در این مقاله رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت در دوران بارداری معرفی شده و همچنین به سایر گزینه های درمانی، عوارض ممکن و نکات مرتبط با سلامت بارداری اشاره می شود.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری ممکن است در هر مرحله از بارداری اتفاق بیفتد، اما در سه ماهه دوم یا سوم شایعتر است. بر اساس آمار سازمان پیشگیری و کنترل بیماری ایالات متحده آمریکا سالانه 2-10 درصد زنان باردار در این کشور به دیابت بارداری مبتلا میشوند. بدن در دوران بارداری مقدار کافی انسولین تولید نمیکند و قند خون افزایش مییابد. بالا بودن قند خون برای مادر و جنین خطرناک است. ابتلا به دیابت بارداری به این معنی نیست که مادر قبل از بارداری به دیابت مبتلا بوده و یا بعد آن به دیابت مبتلا خواهد شد. با این حال خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در مادری که به دیابت بارداری مبتلا بوده بیشتر خواهد شد.
علائم دیابت بارداری شامل موارد زیر است:
- خستگی
- حالت تهوع
- تشنگی بیش از حد
- خشکی دهان
- تکرر ادرار
- عفونت ادراری مکرر
- تاری دید
- وجود قند در ادرار
عوارض
در دیابت بارداری خطر بروز عوارض در مادر و جنین افزایش پیدا میکند. از جمله عوارض برای مادر باردار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- زایمان سخت
- زایمان سزارین
- خونریزی شدید پس از زایمان
- پارگی شدید در داخل یا اطراف واژن در زایمان واژینال
تقریبا نیمی از افراد مبتلا به دیابت بارداری پس از زایمان به دیابت نوع 2 مبتلا به می شوند. با این حال کنترل وزن بدن و سطح قند خون می تواند این خطر را کاهش دهد.
از جمله خطرات برای جنین میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش وزن جنین
- زایمان زودرس
- اختلال تنفسی
- مرده زایی
- کاهش قند خون
- بروز دیابت 2 بعد بارداری
فاکتورهای خطر ابتلا به دیابت بارداری
دیابت بارداری میتواند هر کسی را درگیر کند اما امکان بروز این بیماری در برخی از افراد بیشتر است. فاکتورهای خطر برای ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر است:
- چاقی
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- عدم فعالیت فیزیکی
- بالا بودن فشار خون و ابتلا به بیماریهای قلبی
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ابتلا به وضعیت پیش دیابت و یا عدم تحمل گلوکز
- سن بالاتر از 25 سال
- نژاد آفریقایی آمریکایی، آمریکایی، آسیایی، اسپانیایی
غذاهای مناسب افراد مبتلا به دیابت بارداری
در صورت ابتلا به دیابت بارداری مصرف غذاهای سالم و رعایت رژیم غذایی اختصاصی بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از زنان مبتلا به دیابت بارداری میتوانند با رژیم غذایی مناسب و همچنین برنامه ورزشی منظم، سطح قند خون خود را در حد متعادلی نگه دارند. بهتر است افراد مبتلا به دیابت بارداری سه وعده غذای اصلی و دو میان وعده داشته باشند. به این ترتیب میزان افزایش قند خون پس از مصرف غذا کاهش پیدا میکند. فرد مبتلا به دیابت بارداری باید سطح قند خون خود را در طول روز کنترل و ثبت کند. با داشتن یک دفترچه یادداشت غذایی می توان چگونگی تاثیر غذاها و فعالیت بدن بر سطح قند خون را ثبت کرد.
میان وعده ها و وعده های غذایی
میان وعده ها برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون گزینه بسیار خوبی هستند. در زیر چند پیشنهاد مناسب و سالم برای میان وعده ها و وعده های غذایی آورده شده است:
- سبزیجات تازه یا منجمد را به صورت خام، تفت داده یا بخارپز
- املت های گیاهی که با تخم مرغ کامل یا سفیده تخم مرغ درست میشوند. تخم مرغ منبع بسیار خوب مواد مغذی است و سفیده تخم مرغ سرشار از پروتئین است.
- بلغور جو دوسر با دانه های کدو تنبل، نارگیل شیرین نشده و انواع توت ها.
- میوه تازه همراه با یک مشت آجیل.
- بوقلمون یا سینه مرغ.
- ماهی پخته، به ویژه ماهیهای چرب مانند سالمون و قزل آلا.
از مصرف چه غذاهایی باید اجتناب کرد؟
پرهیز از برخی از غذاهای مورد علاقه سخت است اما میتوان برای آنها جایگزین مناسب در نظر گرفت. از جمله مواد غذایی که باید از مصرف آنها پرهیز کنید میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فست فود
- کلوچه، دونات یا کیک
- غذاهای سرخ شده
- نوشیدنیهای شیرین، مانند نوشابه، آب میوه
- آب نبات
- غذاهای سرشار از نشاسته مانند ماکارونی سفید و برنج سفید
- غلات شیرین شده و بلغور جو دوسر شیرین شده
به محصولات حاوی قند الکلی توجه کنید
اغلب حصولات حاوی قند الکلی برچسب “بدون قند” دارند، اما همچنان حاوی مقادیر قابل توجهی کربوهیدرات هستند و باعث افزایش قند خون میشوند. بنابراین حتما با دقت برچسب مواد غذایی را بخوانید. قند الکلی اثر ملین داشته و در بعضی موارد باعث ایجاد گاز و نفخ شوند. نمونه هایی از قند الکلی در زیر آمده است:
- مانیتول Mannitol
- مالیتول Maltitol
- سوربیتول Sorbital
- زایلول Xylitol
- ایزومالت Isomalt
- هیدروزیلات نشاسته هیدروژنه شده Hydrogenated starch hydrolysate
کربوهیدرات های سالم را انتخاب کنید
- نوع و مقدار کربوهیدراتی که مصرف میکنید، سطح قند خون شما را به میزان متفاوتی تغییر میدهند. به همین دلیل متخصص تغذیه علاوه بر اینکه مقدار مصرفی کربوهیدرات بیمار را کاهش میدهد، انواع خاصی از کربوهیدرات را هم پیشنهاد میکند. به عنوان مثال نان سفید را با نام چند غله، غله کامل، چاودار، و سبوس دار عوض میکند.
- به جای برنج سفید از برنج قهوه ای اسفاده کنید.
- شیر یک غذای سالم و منبع مهم کلسیم است. اما حاوی کربوهیدرات بوده و نوشیدن بیش از حد در یک زمان می تواند قند خون شما را افزایش دهد.
- اگر از شیرهای غیر لبنی استفاده میکنید، بررسی کنید که آنها شیرین نشده و با ویتامین ها و مواد معدنی غنی شده باشند.
- مصرف نوشیدنیهای شیرین، نوشیدنیهای انرژی‌زا و آب میوه‌ها را با آب، شیر بدون چربی یا نیمه‌چرب‌کرده یا چای و قهوه بدون کافئین جایگزین کنید.
- برای تهیه یک لیوان آب میوه به چندین میوه نیاز است. آب میوه منبع غلیظ کربوهیدرات است و قند خون را به سرعت افزایش میدهد.
- کیک، شکلات، بستنی و بیسکویت را کمتر مصرف کنید.
- به جای استفاده از شکر، از شیرین کننده های کم کالری یا صفر که به عنوان شیرین کننده های مصنوعی نیز شناخته میشوند، استفاده کنید
نکات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری درمورد دیابت بارداری
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری برای کمک به کنترل سطح قند خون و تغذیه سالم نکات زیر را ارائه میدهد:
- در بازه ی زمانی منظم و ثابت غذا بخورید و هیچ وعده غذایی را حذف نکنید.
- به مصرف غذا و نوشیدنی و همچنین فعالیت های ورزشی خود توجه کنید تا متوجه تاثیر آنها بر میزان قند خون خود شوید.
- غذاهای با میزان کمی از چربی اشباع شده، چربی ترانس، قند، نمک و کالری را انتخاب کنید.
- از آب، به جای آب میوه و نوشابه استفاده کنید.
- از میوه به جای غذاهای قندی و فراوری شده استفاده کنید.
- به جای چربی های اشباع شده از گوشت بدون چربی و روغن زیتون و ماهی استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای بسته بندی شده و فراوری شده و کنسروی بپرهیزید.
- لیمو، سبزیجات و ادویه را به عنوان طعم دهنده، به جای نمک به غذای خود اضافه کنید.
- سبزیجات را بخارپز کنید.
سلامت در طول دوران بارداری
رعایت نکات زیر در طول دوران بارداری حائز اهمیت است
- از مواد غذایی و نوشیدنی های غنی از آهن، فولات و کلسیم و پروتئین استفاده کنید.
- با پزشک خود در مورد مصرف مکملهای ویتامینی مشورت کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید و برای پیشگیری از یبوست از غذاهای حاوی فیبر استفاده کنید.
- از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که برای جنین مضر هستند مانند الکل، ماهی خام یا کم پخته و غذاهای دریایی و گوشت کم پخته خودداری کنید.
- حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش کنید.
- پس از زایمان، به آرامی تمرینات هوازی منظم و با شدت متوسط را شروع کنید تا به تدریج وزن طبیعی خود را به دست آورید.
- افزایش وزن در دوران بارداری طبیعی است اما افزایش بیش از حد میتواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. با پزشک خود برای بررسی وزن ایده آل در مراحل بارداری مشورت کنید.
وزن خود را مدیریت کنید.
اضافه وزن بیش از اندازه در دوران بارداری می تواند بر سلامت شما تاثیر بگذارد و فشار خون شما را افزایش دهد. با این حال، بارداری زمان مناسبی برای داشتن یک رژیم غذایی واقعاً سخت نیست و نباید به دنبال کاهش وزن باشید. اما مهم است که وزن شما توسط پزشک کنترل شود. با تغییرات در رژیم غذایی و فعالیت بدنی می توانید از افزایش وزن بیش از حد جلوگیری کنید. همچنین این کار به کنترل قند خون کمک می کئد. توجه به این نکته ضروری است که شیردهی می تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بعد از زایمان کمک کند.
بهتر است که پس از زایمان هم سبک زندگی سالم خود ادامه دهید و وزن خود را حفظ کنید. این امر خطر ابتلا به دیابت بارداری را در بارداری های آینده کاهش می دهد. و همچنین به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده کمک می کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
دیابت بارداری معمولاً در سه ماهه دوم و سوم بارداری بروز می یابد. پزشک برای پیگیری سطح قند خون در حدود هفته 15 بارداری درخواست آزمایش میدهد. اگر فردی قبل از انجام آزمایش متوجه علائم دیابت بارداری شود، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. در صورت تشخیص دیابت بارداری ممکن است فرد باردار به متخصص تغذیه ارجاع داده شود. متخصص تغذیه با برنامه غذایی مناسب سطح قند خون و وزن بیمار را کنترل میکند.
درمان دیابت در دوران بارداری
ورزش منظم و رژیم غذایی مناسب به کنترل قند خون فرد مبتلا به دیابت بارداری کمک میکند. با این حال در برخی از موارد پزشک برای درمان دیابت بارداری مصرف داروهایی مانند انسولین و متفورمین را پیشنهاد میکند.
منابع
https://www.medicalnewstoday.com/articles/319716
https://www.ucsfhealth.org/education/dietary-recommendations-for-gestational-diabetes
https://www.healthline.com/health/pregnancy/gestational-diabetes-food-list
https://www.medicinenet.com/what_are_the_negative_effects_of_turmeric/article.htm
عاشق نوشتن درباره تغذیه