کاهش وزن با رژیم غذایی کتوژنیک

رژیم غذایی کتوژنیک چیست؟

رژیم غذایی کتوژنیک (کتو) یک رژیم کم کربوهیدرات بوده که بدن را وادار به سوزاندن ­چربی به جای قند برای تامین انرژی می­ کند. در این رژیم غذایی به دنبال مصرف چربی به جای کربوهیدرات، کتون­ تولید شده که سوخت بدن محسوب می­ گردد. طرفداران رژیم کتو مدعی­ اند که این رژیم غذایی بهترین راه برای سوزاندن چربی و کاهش وزن است.

حدود 100 سال است که از رژیم غذایی کتوژنیک برای درمان بیماری ­ها استفاده می­ شود. این رژیم غذایی برای اولین بار در سال 1920 برای مقابله با حملات صرع پیشنهاد شد.

فواید رژیم غذایی کتوژنیک

• کاهش وزن

در این نوع از رژیم غذایی، کاهش وزن از طریق افزایش متابولیسم و کاهش اشتها به ­دست می­ آید. با رعایت رژیم کتو فرد احساس سیری کرده و ترشح هورمون تحریک­ کننده­ ی گرسنگی کاهش پیدا می­ کند.

• درمان آکنه

آکنه دلایل مختلفی دارد که احتمالا به رژیم غذایی و میزان قند موجود در برنامه­ ی غذایی مرتبط است. مصرف زیاد کربوهیدرات تعادل باکتری­ های روده را به هم زده و می­ تواند در بروز آکنه موثر باشد. به همین دلیل رژیم غذایی کتوژنیک می­ تواند در بهبود آکنه موثر باشد.

• کاهش ابتلا به سرطان

پژوهش­ ها نشان می ­دهد که رژیم غذایی کتوژنیک در پیشگیری و حتی درمان سرطان نقش دارد. در برخی از مطالعات، این رژیم غذایی به عنوان درمان مکمل و درکنار شیمی درمانی و رادیوتراپی پیشنهاد شده است.

• پیشگیری از بیماری­ های قلبی

در رژیم غذایی کتوژنیک سطح تری گلیسرید و LDL (کلسترول بد) کاهش یافته و میزان  HDL(کلسترول خوب) بالا می­ رود؛ به این ترتیب خطر ابتلا به بیماری­ های قلبی کاهش می ­یابد.

• بهبود عملکرد مغزی

برخی از مطالعات نشان می­ دهند که کتون اثرات محافظتی بر نورون­ های مغزی دارد. بنابراین این رژیم غذایی می­ تواند در پیشگیری و یا کنترل پیشرفت بیماری آلزایمر موثر باشد. با این حال، بررسی­ های بیش­تر برای تایید تاثیر رژیم کتو بر مغز مورد نیاز است.

• کاهش تشنج

مطالعات نشان می­ دهد که کتوز موجب کاهش تشنج در بیماران مبتلا به صرع مقاوم به درمان می ­شود.

• بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری هورمونی است که منجر به افزایش هورمون­ های مردانه، اختلال عملکرد تخمدان و ایجاد کیست می ­شود. مصرف بالای کربوهیدرات در بیماران مبتلا به PCOS اثر منفی داشته و سبب تشدید عوارض پوستی و افزایش وزن خواهد شد.

رعایت رژیم کتو با کاهش وزن، تعادل هورمونی، کاهش سطح انسولین و کاهش نسبت هورمون LH به FSH در بهبود PCOS موثر است.

• پیشگیری و بهبود دیابت نوع 2

رژیم کتو به کنترل قند خون کمک کرده و با کاهش حساسیت به انسولین و کاهش وزن در پیشگیری و همچنین بهبود علائم مرتبط با دیابت نوع 2 موثر است.

علاوه بر موارد ذکر شده، در سال های اخیر از رژیم غذایی کتو برای درمان سردرد، نوروتروما، پارکینسون، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، بیماری های میتوکندریایی، آسیب مغزی، اتیسم و میگرن استفاده می­شود. همچنین این رژیم غذایی در بین ورزشکاران هم محبوبیت دارد.

رژیم کتو چگونه کار می­ کند؟

در این رژیم غذایی مصرف کربوهیدرات شدیدا محدود می­ شود. اما هر رژیم غذایی کم کربوهیدراتی کتو نیست. در رژیم کتو بدن وارد شرایط کتوز شده و از چربی برای سوخت استفاده می­ کند. به این ترتیب، 75-70 درصد کالری از چربی، 10-5 درصد از کربوهیدرات، و بقیه از پروتئین به­ دست می ­آید. در انواع مختلف رژیم غذایی کتو میزان کربوهیدرات مصرفی از 20 تا 50 گرم در روز متفاوت است. با این حال، در بیش­تر موارد حداکثر میزان مورد قبول کربوهیدرات مصرفی در روز 5 درصد می­ باشد.

اکثرا وعده ­های غذایی حاوی ماهی پرچرب، گوشت، آجیل، پنیر و روغن است. دربرخی از انواع رژیم های غذایی کتو توصیه می ­کنند که تنها انواع خاصی از چربی استفاده شود. به عنوان مثال در برخی مصرف اسیدهای چرب چندشاخه غیراشباع امگا 6 (سویا، ذرت، دانه پنبه، آفتاب گردان) و در برخی دیگر چربی­ های غنی از تری گلیسریدهای زنجیره متوسط مانند روغن نارگیل، روغن MCT و چربی هایی که به راحتی به کتون تبدیل می­ شوند توصیه می­ شود.

عوارض و مشکلات رژیم غذایی کتوژنیک

با وجود فواید بسیار، رژیم غذایی کتو در طولانی مدت با عوارضی همراه است که از جمله عوارض می­ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سنگ کلیه
• افزایش پروتئین خون
• کاهش ویتامین­ ها و مواد معدنی
• ذخیره­ ی چربی در کبد

یکی از عوارض اولیه­ ی این رژیم غذایی “کتو فلو” است که با یبوست، خستگی، کاهش قند خون، تهوع، استفراغ، سردرد همراه است. این وضعیت موقتی بوده و به مرور با سازگار شدن بدن با شرایط کتوزیس برطرف خواهد شد.

توجه به این نکته ضروری است که برخی از افراد باید از رژیم غذایی کتوژنیک خودداری کنند:

• بیماران مبتلا به دیابت وابسته به انسولین
• افراد با مشکلات بلع و گوارش
• افراد مبتلا به بیماری ­های کلیوی و پانکراتیت
• زنان باردار و شیرده

باورها و سوالات رایج در مورد رژیم غذایی کتوژنیک

سوال: از کجا می­ توان متوجه شد که بدن دچار کتوز شده؟

کتون محصول کتوژنز بوده و مقداری از آن از ادرار دفع می ­شود. می­ توان با بررسی سطح کتون ادرار از طریق نوار ادراری، مطمئن شوید تا به میزان کتوز مورد نظر خود رسیده­ اید.

سوال: رعایت رژیم غذایی کتوژنیک منجر به خستگی دائمی می شود؟

خیر. بدن به تدریج با شرایط رژیم غذایی کتوژنیک سازگار شده و می­ تواند از چربی به عنوان سوخت استفاده کند. با این حال، در هفته ­ی اول علائم کتو فلو وجود دارد که به مرور برطرف خواهد شد.

باور: رژیم غذایی کتوژنیک بسیار خطرناک بوده و می­ تواند منجر به مرگ شود.

برخی از مردم کتوز را با کتواسیدوز اشتباه می­ گیرند. کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت خطرناک است که در بیماران مبتلا به دیابت 1 و گاهی نوع 2 دیده می­ شود. در کتواسیدوز دیابتی میزان کتون تولید شده بسیار بیش­تر از رژیم غذایی کتوژنیک است. در شرایط دیابت اسیدوز، کتون­ ها سبب تغییر PH، و اسیدی شدن خون می ­شوند.

برای این­که کتوز با کتواسیدوز اشتباه نشود، به کتوز ناشی از رژیم غذایی کتوژنیک، کتوز تغذیه­ ای گفته می­ شود.

باور: در رژیم غذایی کتوژنیک می­ توان از هرنوع ماده­ غذایی حاوی چربی مانند پنیر، سیب زمینی سرخ کرده و بستنی استفاده کرد.

با وجودی که رژیم غذایی کتوژنیک به طور اولیه شامل اسیدهای چرب است، اما برخی از مواد غذایی حاوی چربی بالا، غنی از کربوهیدرات هم هستند. مثلا بستنی و سیب زمینی سرخ کرده دارای چربی، نشاسته (سیب زمینی سرخ کرده) و قند (بستنی) بالا هستند. بنابراین مصرف این مواد غذایی در رژیم غذایی کتوژنی توصیه نمی­ شود.

باور: با رژیم غذایی کتوژنیک می­ توانید مقدار زیادی گوشت استفاده کنید.

مقدار گوشت موجود در برنامه غذایی کتوژنیک کم است. اگر مصرف پروتئین افزایش پیدا کند، بدن پروتئین را به جای چربی می ­سوزاند که به آن گلوکونئوژنز می­ گویند.

باور: افراد گیاهخوار نمی­توانند از رژیم غذایی کتوژنیک استفاده کنند.

با وجودی که همراهی گیاهخواری و رژیم غذایی کتوژنیک کار سختی است، اما غیرممکن هم نیست. با این حال، تعداد منابع غذایی گیاهی حاوی چربی، از مواد غذایی گوشتی و لبنیات کم­تر است.

باور: با رژیم غذایی کتوژنیک نیازی به محاسبه مقدار کالری نیست.

در بسیاری از موارد، رعایت رژیم غذایی کتونی نیاز به محدود کردن کالری ندارد. بنابراین، با وجودی که مقدار کالری روزانه را محاسبه نمی­کنید اما باید درشت مغذی­ های مورد نیاز خود را بررسی کنید.

مقایسه رژیم غذایی کتوژنیک با رژیم ­های دیگر

آتکینز

• در فاز 1برنامه غذایی مقدار زیادی چربی مصرف می­ شود.
• مصرف کربوهیدرات محدود شده است.
• مواد غذایی کم قند در مراحل بعدی رژیم غذایی مصرف می ­شود.

رژیم غذایی کم کربوهیدرات

• محدودیت مصرف انواع کربوهیدرات وجود دارد. با این حال این محدودیت به اندازه­ رژیم غذایی کتوژنیک نیست.
• در برنامه غذایی مقدار زیادی سبزیجات وجود داشته و همچنین مصرف چربی­ ها محدودیت ندارد.

رژیم اسکارزدیل

• این رژیم با هدف درمانی به کار گرفته شده و سبب کاهش وزن می­ شود.
• میزان دریافت کالری و مصرف کربوهیدرات را محدود می­ کند. با این حال، در این رژیم غذایی مقدار زیادی پروتئین مصرف می­شود.
• رژیم اسکارزدیل به دلیل انتقاد متخصصان تغذیه به اندازه گذشته محبوب نیست.

رژیم غذایی کتوژنیک براساس پروتکل­ های وزارت کشاورزی امریکا (USDA) تغییر یافته است. براساس دستورالعمل­ ها  در سال 2020 تا 2025، دریافت 20 تا 35 درصد انرژی از چربی با تاکید بر چربی های سالم در زنان و مردان توصیه شده است. همچنین پیشنهاد شده که بزرگسالان 45تا 65 درصد از کالری مورد نیاز خود را از کربوهیدرات و 10 تا 35 درصد را از پروتئین به­ دست آورند.

قبل از انتخاب رژیم غذایی کتوژنیک درمورد فواید و مضرات آن اطلاعات کسب کرده و با متخصص تغذیه خود در این باره مشورت کنید.

منبع

https://www.verywellfit.com/what-is-a-ketogenic-diet-2241628

https://www.medicalnewstoday.com/articles/319196

هومن دایت

عاشق نوشتن درباره تغذیه