فقر آهن چیست و چه تاثیری بر بدن دارد؟
کم خونی فقر آهن یک نوع شایع کم خونی است، وضعیتی که در آن خون به میزان کافی گلبول های قرمز سالم ندارد. گلبول های قرمز خون، اکسیژن را به بافت های بدن حمل می کنند.بدون آهن کافی، بدن نمی تواند به اندازه کافی ماده موجود در گلبول های قرمز برای حمل اکسیژن تولید کند. کم خونی ناشی از فقر آهن معمولاً با مصرف مکمل آهن قابل درمان است. گاهی اوقات آزمایش ها یا درمان های اضافی لازم است، به خصوص اگر پزشک مشکوک به خونریزی داخلی باشد.
در حالی که کم خونی شایع است، بسیاری از افراد با وجود آنکه علائم مربوط به کم خونی را دارند از علت آن آگاهی ندارند. افراد ممکن است سال ها بدون اینکه علت آن را بدانند علائم را تجربه کنند. در زنان در سنین باروری یکی از شایع ترین علل کم خونی فقر آهن از دست دادن آهن خون به دلیل قاعدگی شدید یا بارداری است. رژیم غذایی نامناسب یا برخی بیماری های روده ای که بر نحوه جذب آهن در بدن تأثیر می گذارد نیز می تواند باعث کم خونی شود.
انواع آهن
انواع آهن موجود در رژیم غذایی شامل:
- آهن هم: در بافت های حیوانی مانند گوشت گاو، بره، کانگورو، مرغ و ماهی یافت می شود. بدن به راحتی این نوع آهن را جذب می کند.
- آهن غیر هم: در محصولات حیوانی و غذاهای گیاهی مانند لوبیا و عدس یافت می شود. منابع گیاهی آهن غیرهم شامل غلات صبحانه غنی شده با آهن، غلات کامل و حبوبات است.
منابع گیاهی آهن شامل لوبیا غنی شده، سویا، آجیل، سبزیجات و غلات کامل است. میزان جذب آهن از منابع حیوانی تا 40 درصد و این عدد برای منابع گیاهی حدود 2 تا 20 درصد است.
علائم فقر آهن
در ابتدا، کم خونی فقر آهن می تواند آنقدر خفیف باشد که مورد توجه قرار نگیرد. اما با عدم درمان علائم و نشانه ها بدتر می شوند. علائم و نشانه ها شامل:
- خستگی عمومی
- ضعف
- تنگی نفس
- سرگیجه
- احساس گزگز در پاها
- سرد بودن دست و پا
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- ناخن های شکننده
- سردرد و میگرن
- هوس های عجیب برای خوردن اقلامی که ارزش غذایی ندارند
- پوست رنگ پریده
علل کم خونی فقر آهن
دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است فرد دچار کمبود آهن شود.
دریافت ناکافی آهن
مصرف ناکافی غذاهای حاوی آهن برای مدت طولانی می تواند باعث کمبود در بدن شود. غذاهایی مانند گوشت، تخم مرغ و برخی سبزیجات برگ سبز سرشار از آهن هستند. زنان باردار و کودکان خردسال در رژیم غذایی خود به غذاهای غنی از آهن نیاز دارند زیرا آهن برای رشد و تکامل ضروری است.
بارداری و قاعدگی موثر در فقر آهن
خونریزی شدید قاعدگی یکی از شایع ترین علل کم خونی فقر آهن در زنان در سنین باروری است. بارداری همچنین باعث کمبود آهن می شود زیرا بدن برای تامین اکسیژن کافی برای نوزاد به آهن بیشتری نیاز دارد.
ناتوانی در جذب آهن
برخی از اختلالات یا جراحی هایی که روده ها را تحت تاثیر قرار می دهند می توانند در نحوه جذب آهن توسط بدن اختلال ایجاد کنند. حتی اگر فرد در رژیم غذایی خود آهن کافی دریافت کند، بیماری سلیاک یا جراحی روده، مانند بای پس معده، توانایی بدن برای جذب آهن را محدود می کند.
خونریزی داخلی
برخی از شرایط پزشکی می تواند باعث خونریزی داخلی شود که منجر به کم خونی فقر آهن می شود. به عنوان مثال می توان به زخم معده، پولیپ در روده بزرگ و سرطان کولون اشاره کرد. استفاده منظم از برخی مسکن ها مانند آسپرین نیز می تواند منجر به خونریزی معده شود.
ژنتیک
برخی از بیماری ها مانند بیماری سلیاک جذب آهن را دشوار می کند .برخی اختلالات یا جهش های ژنتیکی می توانند به این مشکل اضافه کنند. این جهش ها باعث می شوند بدن مقادیر زیادی هپسیدین تولید کند. هپسیدین هورمونی است که می تواند مانع جذب آهن در روده شود.
پیشگیری از فقر آهن
مصرف غذاهای غنی از آهن می تواند به جلوگیری از کمبود آهن کمک کند.
غذاهای غنی از آهن عبارتند از:
- میوه های خشک، مانند کشمش و زردآلو
- غلات، نان و ماکارونی غنی شده با آهن
- غذای دریایی
- لوبیا
- سبزیجات با برگ سبز تیره مانند اسفناج
- گوشت قرمز، گوشت خوک و مرغ
- نخود فرنگی
نوشیدن آب مرکبات یا خوردن سایر مواد غذایی غنی از ویتامین C در کنار مصرف غذاهای حاوی آهن باعث افزایش جذب آهن در بدن می شود. ویتامین C موجود در آب مرکبات به بدن کمک می کند آهن رژیم غذایی را بهتر جذب کند.
تشخیص
پزشک با آزمایش خون کم خونی را تشخیص می دهد.
آزمایش کامل شمارش خون
شمارش کامل خون (CBC) معمولاً اولین آزمایشی است که پزشک از آن استفاده می کند. CBC میزان اجزای سلولی یا مرتبط با سلول را در خون اندازه گیری می کند، از جمله:
- هموگلوبین
- هماتوکریت
- پلاکت ها
- گلبول های قرمز (RBCs)
- گلبول های سفید (WBCs)
شمارش کامل خون اطلاعاتی در مورد خون ارائه می دهد که می تواند به تشخیص کم خونی فقر آهن کمک کند. در کم خونی فقر آهن، سطح هماتوکریت و هموگلوبین پایین است و گلبول های قرمز معمولاً کوچکتر از حد طبیعی هستند. اگر آزمایش خون نشان دهنده کم خونی فقر آهن باشد، ممکن است پزشک آزمایش های بیشتری را برای یافتن علت زمینه ای تجویز کند.
درمان
برای درمان کمبود آهن، پزشک مکمل های آهن را توصیه می کند. در صورت لزوم، پزشک علت اصلی کمبود آهن را نیز درمان می کند.
مکمل های آهن
پزشک دوز مناسب مکمل را بر اساس شرایط بیمار توصیه می کند. با استفاده از روش هایی می توان جذب آهن را افزایش داد.این روش ها شامل :
- قرص آهن را با معده خالی مصرف کنید
- قرص آهن را با آنتی اسیدها مصرف نکنید
- قرص آهن با ویتامین C مصرف کنید
پس از شروع مصرف مکمل آهن ممکن است ماه ها طول بکشد تا ذخایر آهن دوباره پر شود، اما علائم به تدریج بهبود می یابند.
درمان علت زمینه ای
اگر مکمل های آهن باعث افزایش سطح آهن خون نشود، کم خونی احتمالاً به دلیل سایر منابع خونریزی یا مشکل در جذب آهن است که باید توسط پزشک بررسی و درمان شود. بسته به علت، درمان کم خونی فقر آهن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف داروهای ضد بارداری برای کاهش خونریزی قاعدگی
- مصرف آنتی بیوتیک و سایر داروها برای درمان زخم معده
- جراحی برای برداشتن پولیپ، تومور یا فیبروم خونریزی دهنده
- اگر کم خونی ناشی از فقر آهن شدید باشد، ممکن است برای کمک به جایگزینی آهن و هموگلوبین، تزریق آهن داخل وریدی یا تزریق خون مورد نیاز باشد.
کلام پایانی
کم خونی ناشی از فقر آهن به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی یا عدم جذب آهن در بدن رخ می دهد. با وجود شیوع این بیماری، اکثر افرادی که از فقر آهن یا کم خونی خفیف رنج می برند، معمولاً تا زمانی که بیماری شدید نشود، متوجه علائم آن نمی شوند. دانستن علائم کمبود آهن بسیار مهم است و می تواند به درمان و پیشگیری به موقع آن کمک کند.
منابع نوشته :
https://www.healthline.com/health/iron-deficiency-anemia#takeaway
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/iron-deficiency-anemia
https://diagnosisbook.com/blood-and-lymphatic-disease/iron-deficiency-anemia
https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/iron
https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/iron-deficiency-anemia
https://www.medicalnewstoday.com/articles/322336
عاشق نوشتن درباره تغذیه