مواظب این قاتل خاموش باشید: فشار خون و عوارض ناشی از آن

هرآن­چه که باید درباره فشارخون بالا بدانید

فشار خون بالا مشکل جدی عصر حاضر است که خطر ابتلا به بیماری­ های قلبی و عروقی، کلیوی، و مغزی را افزایش می ­دهد. بیش از 3/1 بیلیون بیمار مبتلا به فشارخون بالا در جهان وجود دارد که بیش­تر آن­ ها در کشورهای کم­ درآمد هستند. خطرناک­ترین موضوع مرتبط با فشارخون بالا، خاموش بودن آن است و تقریبا یک سوم افراد از ابتلا به آن بی­خبرند.

در واقع فشارخون بالا تا زمانی­ که شدید نباشد، بدون علائم خواهد بود. بهترین راه آگاهی از میزان سطح فشارخون، بررسی منظم آن است که می ­توان در خانه و با کمک فشار سنج انجام گیرد.

در این مقاله به تعریف پرفشاری خون، علل ابتلا به افزایش فشارخون، علائم و روش ­های پیشگیری از آن پرداخته می­ شود.

فشار خون چیست؟

فشارخون نیرویی است که خون به هنگام عبور به دیواره­ عروق وارد می­ کند و به دو نوع سیستولی و دیاستولی تقسیم می­ شود.

• فشارخون سیستولی: فشار شریان در زمان پمپاژ خون است.
• فشارخون دیاستولی: فشار شریان در زمان استراحت قلب بین دو ضربان قلب است.

پنج دسته بندی برای پرفشاری خون وجود دارد:

1. فشارخون طبیعی: مقدار فشارخون سیستولی کمتر از 120 میلی­متر جیوه و فشارخون دیاستولی 80 میلی­متر جیوه است.
2. فشارخون افزایش یافته: فشار خون سیستولی بین 120 تا 129 میلی­متر جیوه و فشارخون دیاستولی 80 میلی­متر جیوه است. در این حالت مصرف داروهای کاهش دهنده­ ی فشار خون توصیه نمی­ شود و میزان آن با تغییر شیوه­ زندگی قابل درمان است.
3. فشارخون بالا مرحله 1: فشارخون سیستولی بین 130 تا 139 میلی­متر جیوه و فشارخون دیاستولی بین 80 تا 89 میلی­متر جیوه است.
4. فشارخون بالا مرحله 2: مقدار فشارخون سیستولی بیش­تر از 140 میلی­متر جیوه و فشارخون دیاستولی حداقل 90 میلی­متر جیوه است.

5. فشارخون بالای بحرانی: مقدار فشار خون سیستولی بیش­تر از 180 میلی­متر جیوه و فشار خون دیاستولی بیش­ از 120 میلی­متر جیوه است. این میزان از افزایش فشار خون وضعیتی بحرانی است و باید سریعا اورژانس تماس گرفته شود.

در اندازه­ گیری فشارخون، مقدار خون عروق خونی و میزان مقاومت رگ­ های خونی در هنگام پمپاژ قلب محاسبه می­ گردد. تنگی شریان­ ها سبب افزایش مقاومت می ­شود؛ و هرچه شریان تنگ­ تر باشد، میزان فشارخون بیش­تر خواهد شد.

علت افزایش فشارخون

افزایش فشار خون هایپرتنشن هم نامیده می شود. دو نوع مختلف از فشار خون بالا شامل فشار خون اولیه (اسنشیال) و فشار خون ثانویه است که ابتلا به آن­ها دلایل مختلفی دارد.

فشار خون اولیه

این نوع از فشار خون بالا، شایع­ بوده و علت دقیق آن به طور کامل مشخص نیست اما فاکتورهای زیر می­ تواند در بروز آن موثر باشد:

• ژنتیک: برخی از افراد به صورت ارثی مستعد ابتلا به افزایش فشار خون هستند که می­ تواند به علت الگوی ژنتیکی و یا جهش ژنی باشد.
• فاکتورهای محیطی: بی ­تحرکی و رژیم غذایی ناسالم در افزایش فشار خون موثر هستند. این موارد می­ توانند منجر به افزایش وزن شود که با پرفشاری خون رابطه مستقیم دارد.

فشار خون ثانویه

معمولا به صورت ناگهانی بروز پیدا کرده و شدیدتر از فشارخون اولیه است. دلایل مختلفی می ­توانند منجر به افزایش فشارخون ثانویه شوند که شامل موارد زیر است:

• دیابت که لاعث مشکلات کلیوی و آسیب عصبی می شود
• نقص مادرزاری قلب
• بیماری کلیوی
• مشکلات تیروئیدی
• پرکاری غده پاراتیروئید که بر میزان سطح کلیسم و فسفر اثر می­ گذارد.
• بارداری
• وقفه تنفسی خواب (آپنه خواب)
• چاقی
• عوارض جانبی برخی از داروها

فاکتورهای خطر افزایش فشار خون

• سن بالای 60 سال
• نژاد: خطر بالا رفتن فشارخون در سیاه پوستان بالاتر است.
• مصرف الکل و کشیدن سیگار
• جنسیت: خطر افزایش پرفشاری خون در مردان بیش­تر از زنان است. با این­حال، در زنان پس از یائسگی، احتمال افزایش فشارخون بالاتر می ­رود.
• بیماری­ های زمینه ­ای مانند بیماری­ های قلبی و عروقی، دیابت، بیماری مزمن کلیوی و افزایش سطح کلسترول

علائم

در بسیاری از مواقع این بیماری علائمی ندارد به همین دلیل به آن “قاتل خاموش” می­ گویند. اما افزایش شدید فشارخون منجر به بروز علائم زیر خواهد شد:

• سردرد و سرگیجه
• تنگی نفس
• خونریزی بینی
• برافروختگی
• احساس درد در قفسه سینه
• تاری دید
• وجود خون در ادرار
• احساس ضربان قلب در گوش، گردن و قفسه سینه

عوارض افزایش فشار خون

فشارخون بالا در بلند مدت منجر به تصلب شرایین (آترواسکلروز) خواهد شد که در بروز عوارض بیماری موثر است. در این حالت پلاک­ هایی در دیواره عروق تشکیل شده و منجر به تنگ شدن آن­ها می­ شود. تنگ شدن عروق خونی منجر به عملکرد شدیدتر و سخت­ تر قلب برای خونرسانی شده و این مسئله سبب بالاتر رفتن فشارخون خواهد شد.

فشارخون بالای مرتبط با تصلب شرایین منجر به بروز عوارض زیر می­ گردد:

• نارسایی و حمله قلبی
• آنوریسم
• نارسایی کلیوی
• سکته
• آمپوتاسیون (قطع عضو)
• رتینوپاتی فشارخون که منجر به نابینایی می­ شود.
• سندرم­ متابولیک
• اختلال حافظه
• زوال عقل

مدیریت و درمان بیماری فشار خون

تغییر شیوه زندگی خط اول درمانی برای افزایش فشارخون است.

• کاهش استرس: مدیتیشن، دوش آب گرم، یوگا و قدم زدن از روش­ های ساده برای کاهش استرس هستند.
• ترک سیگار و الکل
• مصرف دارو: در برخی از موارد، پزشک داروهای کاهنده فشار خون تجویر می­ کند. معمولا این داروها با حداقل عوارض همراه هستند.
• رژیم غذایی: پرهیز از مصرف غذاهای ناسالم و چربی اشباع شده برای پیشگیری و درمان فشارخون بالا توصیه می­شود. برنامه غذایی افراد مبتلا به فشارخون بالا باید مرتبط با رژیم غذایی سالم برای قلب باشد. رژیم غذایی DASH مخفف “Dietary Approaches to Stop Hypertension” یک رژیم منعطف و متعادل است که به منظور پیشگیری و یا درمان فشار خون بالا توصیه می­ شود.
• ورزش منظم: انجام ورزش 5 روز درهفته به همه افراد خصوصا افراد مبتلا به فشارخون بالا توصیه می­ شود. انجام تمرینات ایزومتریک برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون را حتما در امور روزانه خود قرار دهید .

• کاهش مصرف نمک: میانگین مصرف نمک در اکثر کشورهای جهان 12-9 گرم در روز می­ باشد. براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت مصرف کمتر از 5 گرم نمک در روز به کاهش میزان فشارخون کمک می­ کند.
• مدیریت وزن بدن: افزایش وزن ارتباط مستقیم با افرایش فشارخون دارد.

فشارخون بالا در طول دوره­ بارداری

زنان مبتلا به فشارخون بالا در صورت کنترل و مدیریت فشارخون، می ­توانند زایمان سالمی داشته باشند. با این حال، درصورت عدم درمان مناسب و به موقع، بالا بودن فشار خون سبب بروز آسیب در مادر و نوزاد خواهد شد.

پره اکلامپسی

در برخی از موارد، زنان باردار مبتلا به افزایش فشارخون دچار پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) می ­شوند. به دنبال پره اکلامپسی عوارض کلیوی، افزایش پروتئین ادرار، مشکلات کبدی، وجود مایع در ریه و مشکلات بینایی بروز پیدا می­ کند. عدم درمان به موقع پره اکلامپسی منجر به بروز علائم تشنج شده که به عنوان اکلامپسی شناخته می­ شود. عوارض پره اکلامپسی در نوزاد شامل تولد نوزاد با وزن کم، زایمان زودرس و مرده ­زایی خواهد بود.

کلام آخر

افزایش فشارخون در اکثر مواقع بدون علائم است اما می­ تواند منجر به بروز آسیب در اندام­ های مختلف شود. با استفاده از دستگاه ­های اندازه­ گیری فشارخون، می ­توان در خانه و به طور منظم میزان فشارخون را انداره ­گیری کرد و نیازی به مراجعه به پزشک نیست. گاهی اوقات، سطح فشار خون افراد سالم در زمان بروز استرس و یا انجام ورزش سنگین به طور موقت افزایش می­ یابد که این وضعیت طبیعی است. به همین دلیل، تشخیص فشارخون بالا نیازمند بررسی سطح فشارخون در زمان­ های مختلف می­ باشد.

منابع

https://www.medicalnewstoday.com/articles/150109

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-pressure/symptoms-causes/syc-20373410

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hypertension

https://www.healthline.com/health/high-blood-pressure-hypertension#effects-of-high-blood-pressure

هومن دایت

عاشق نوشتن درباره تغذیه