اضطراب غذایی چیست ؟
اضطراب غذایی یا به عبارت ساده‌تر نگرانی در مورد غذاهایی که می‌خوریم می‌تواند زمینه ساز اختلالات غذایی و سایر مشکلات روحی روانی شود. تغذیه در زندگی روزانه نقشی بسیار مهمی دارد و اگر افکار مربوط به غذا در این موضوع، اختلالی به وجود بیاورد ممکن است نگرانی‌هایی در باره‌ی غذا و غذا خوردن ایجاد کند. در این مقاله به بررسی علت، عوارض و درمانِ نگرانی غذایی می‌پردازیم.
علت اضطراب غذایی چیست؟
اضطراب غذایی معمولاً به خاطر معیارهای فردی و فرهنگی رخ می‌دهد. طبق گزارش «مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها» (CDC) در آمریکا، بین سال‌های 2013 تا 2016، 49.1 درصد از آمریکاییانِ بزرگ‌سال سعی کردند وزن خود را کاهش دهند.
موضوع فوق، نشانگر آن است که مدیریت نگرانی غذایی اهمیت زیادی دارد. بنا به تحقیقات به عمل آمده، مواردی که در ادامه ذکر می‌شود در بروز اضطراب‌های غذایی مؤثر است:
اضطراب غذایی – پیام‌های منفی درباره‌ی غذا خوردن و شکل ظاهری بدن
در شبکه‌های اجتماعی، پیام‌ها و تصاویر زیادی مبتنی بر تشویق کاهش وزن و شرمنده کردن افرادی که تغذیه‌ی به‌اصطلاح «درست» ندارند مشاهده می‌شود.
اضطراب غذایی و خود گویی‌های منفی
برخی افرادِ درگیر با این موضوع با وجود اینکه خود را چاق نمی‌دانند تحت تأثیر گفته‌های محققان قرار گرفته و سرگرم این فکر می‌شوند. چنین روشی، غلط پنداشتن نوع خاصی از فیزیک بدنی را تشویق می‌کند.
یک تحقیق انجام شده در سال 2012 نشان می‌دهد که این نوع خود گویی می‌تواند باعث ایجاد زمینه‌ی افسردگی، اضطراب و داشتن تصویری منفی از فرم و تیپ بدن شود.
عامل ژنتیک
تحقیق انجام شده در سال 2013 بیانگر آن است که بخشی از اضطراب غذایی می‌تواند علت ژنتیکی و خانوادگی داشته باشد.
ویژگی‌های فردی
برخی ویژگی‌های شخصی می‌تواند موجب اختلالات غذایی شود؛ مانند کمال‌گرایی، نوجویی و تکانش گری (تمایلی شدید و لحظه‌ای در پاسخ به محرکی ذهنی).
القائات و پیام‌های جمع و جامعه
در رابطه با غذا و غذا خوردن، نوع تصور و پیام‌های مطرح در جمع و جامعه‌ای که فرد در آن زندگی می‌کند؛ می‌تواند دغدغه‌ی غذایی را افزایش دهد.
اشخاصی که به لاغری و ورزش اهمیت بیشتری می‌دهند و یا در سایر فعالیت‌ها شرکت بیشتری دارند دغدغه‌های غذایی بیشتری هم می‌توانند داشته باشند.
القائات و پیام‌های فرهنگی
در فرهنگ‌های گسترده‌تر به لاغر بودن اهمیت بیشتری داده می‌شود و حتی امکان دارد از آن به‌عنوان یک ارزشِ (اخلاقیِ) قابل گزینش نیز یاد کنند.
این پیام می‌تواند منجر به دغدغه‌ی انسان‌ها در مورد انتخاب نوع غذا و نوع فرم بدنشان شود.
اضطراب غذایی و تجربیات پیشین
برخی نتایج تحقیقات انجام شده در سال 2013 نشان می‌دهد که ممکن است برخی افرادی که در دوران کودکی مورد سوء استفاده قرار گرفته‌اند از غذا به‌عنوان نوعی راه کنترل مجدد استفاده کنند که این موضوع می‌تواند عامل تقویت نگرانی غذایی باشد.
آسیب‌ها و اختلالات مرتبط با اضطراب غذایی
امکان دارد شخص بدون هیچ‌گونه تشخیص، با نگرانی غذایی گذرا مواجه شود. ممکن است برخی انسان‌ها برای سر کردن با اضطراب از غذا استفاده کنند.
به‌طور مثال، یافته‌های «انجمن روانشناسی آمریکا» در تحقیقی که یک ماه قبل (اخیراً) انجام داده حاکی از آن است که 38 درصدِ افراد بر اثر استرس یا بیش از حد غذا خورده‌اند و یا غذاهای ناسالم انتخاب کرده‌اند. علاوه بر این، اگر شخص در رابطه با غذا اضطراب‌هایی حس کند، در زیرِ این اضطراب، ناراحتی روحی نظیر موارد زیر می‌تواند وجود داشته باشد:
- تضعیف روابط
- اختلالات در روابط روزمره
- مشغولیت و درگیری ذهنی
- انتخاب‌های ناسالم مداوم
برخی از تشخیص‌های ممکن در زمینه‌ی اضطراب غذایی شامل موارد زیر است:
بی‌اشتهایی عصبی
مبتلایان به این عارضه حتی اگر خیلی لاغر هم باشند باز خود را دارای اضافه وزن می‌پندارند. این پندار شدید باعث مصرف بسیار کمِ کالری توسط شخص می‌شود.
در چنین حالتی فرد، عادات غذایی غیرمعمولی را در پیش می‌گیرد؛ مثل ورزش بیش از حد یا استفاده از ملیّن‌ها. بی‌اشتهایی عصبی ضمن اینکه باعث ضعیف شدن تا حد خطرناکی می‌شود، احتمال مشکلات مرتبط با قلب و غدد درون‌ریز را هم بیشتر می‌کند و چنین شرایطی گاه می‌تواند مرگ‌آفرین نیز باشد. بین اختلالات مرتبط با غذا، بی‌اشتهایی عصبی بالاترین احتمال مرگ را دارد.
پرخوری عصبی
پرخوری و برگرداندن (تصفیه)، از علائم اصلی پرخوری عصبی است. ممکن است افراد با استفراغ، مصرف ملیّن یا تنقیه، از شر غذای اضافی که خورده‌اند رها شوند.
به‌عنوان روش جایگزین امکان دارد با گرفتن رژیم (روزه) یا ورزش زیاد، خوردن غذای اضافی را جبران کنند.
در یک وعده‌ی غذاییِ از روی افراط معمولاً فرد احساس می‌کند که کنترل بسیار کمی روی میزان غذا خوردن خود دارد و همین موضوع سبب می‌شود که آن‌ها غذای بسیار بیشتری نسبت به مقدار درست بخورند.
امکان دارد آن‌ها این کار را به‌طور پنهانی انجام داده و بعد خجالت بکشند. در این حالت چنین اشخاصی مدام تلاش می‌کنند با پاک‌سازیِ غذایی که خورده‌اند از افزایش وزن خود جلوگیری کنند.
پرخوری عصبی می‌تواند باعث آسیب‌هایی جدی مثل به هم خوردن تعادل الکترولیت، پوسیدگی دندان و آسیب مری شود.
اختلال پرخوری
اختلال پرخوری از جنبه‌ی اینکه باعث می‌شود فرد، مقدار بسیار زیادی غذا بخورد به پرخوری عصبی شباهت دارد، اما برعکسِ پرخوری عصبی، فرد در این حالت، تلاشی برای پاک‌سازی آنچه خورده انجام نمی‌دهد.
این حالت، باعث خجالت خیلی زیاد فرد شده و مصرف غذای او را به حالت یک عادت شدید در می‌آورد؛ چون این عادت شدید باعث ناراحتی فرد شده و همین ناراحتی زیاد باز باعث غذا خوردن بیشتر وی می‌شود.
این نوع پرخوری علاوه بر افزایش وزن زیاد می‌تواند باعث بر هم خوردن تعادل تغذیه؛ دیابت نوع دو، فشار خون و عدم تعادل غذایی جدی شود.
اضطراب غذایی – اختلال ارتورکسیا (orthorexia)
این اختلال، یک بیماری رسمی نیست بلکه نوعی اختلال محدودیتی و اجتنابی در غذا خوردن است. بسیاری از پزشکان کلینیکی با این اختلال به‌عنوان موضوعی جداگانه برخورد می‌کنند.
«ارتورکسیا» باعث می‌شود که فرد مشغول انتخاب غذاهای بسیار سالم شود. وسواس‌های چنین شخصی از علاقه به مسائل سلامتی فراتر می‌رود.
فرد، ویژگی‌های خاصی برای غذاها قائل شده و از مصرف غذاهای ناسالم هراس پیدا می‌کند. چنین وضعیتی می‌تواند به عدم تعادل غذایی خطرناک و کاهش وزن منجر شود.
برخی افراد مبتلا به اختلال ارتورکسیا به غذاهای مد روز علاقه نشان می‌دهند و یا دستورات و پیشنهادهای غذایی موجود در شبکه‌های اجتماعی و منابع غیر معتبر را رعایت می‌کنند.
اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی از بین نمی‌رود و می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود؛ برخی انسان‌ها این اضطراب را به غذا خوردن منتقل می‌کنند.
این حالت در موارد شدید می‌تواند منجر به اختلالات غذایی شود. اختلال وسواس فکری یا عملی (OCD) نیز می‌تواند باعث اختلال غذایی شود.
چنین افرادی ترس درهم کوبنده‌ی از جدایی یا مرگ یکی از عزیزانشان را دارند. آن‌ها چنین فکری را به انتخاب یا مصرف محدود غذاهایی خاص و رفتارهای غذایی ویژه‌ای انتقال می‌دهند.
سایر شرایط بهداشت روانی
افرادی که با افسردگی، شیزوفرنی و اختلالات مرتبط با مصرف دارو و الکل درگیر هستند نیز می‌توانند از غذا برای به دست آوردن مجدد حس کنترل بهره ببرند. فردِ مبتلا به ناراحتی روحی روانی و اختلال غذایی، در هر دو مورد نیازمند مداوا است.
طرز درمان و مدیریت اضطراب غذایی
اگر چه علائم انواع نگرانی غذایی متفاوت است ولی درمان و مدیریت آن دارای شیوه‌های مشابهی است:
درمان (مشاوره درمانی)
در جلسات مشاوره تلاش خواهد شد علت اضطراب فرد در مورد غذا روشن شود. امکان دارد با فرد در مورد گذشته، روابط و استرس‌های او صحبت کنند.
درمانگر می‌تواند در تدوین استراتژی برای آن‌که بیمار بتواند روش‌های مطمئن‌تری برای مدیریت احساسات و افکار مرتبط با عاداتِ (وسواس) غذایی خود داشته باشد به وی کمک کند.
درمان دارویی
داروهای مختلف می‌تواند در مدیریت احساسات منجر به اختلالات غذایی مؤثر واقع شود.
متخصص تغذیه
امکان دارد فرد در صورت فاصله با وزن مطلوب به مشاوره با متخصص تغذیه نیاز داشته باشد.
گاهی ممکن است افراد بسیار ضعیف برای جلوگیری از پیامدهای منفی برای سلامتی‌شان به مایعات داخل وریدی و یا بستری شدن در بیمارستان نیاز پیدا کنند.
گروه‌های پشتیبانی
چنین گروه‌هایی به افراد کمک می‌کنند که احساساتشان در مورد غذاها را بهتر درک کرده و از انسان‌هایی که تجربه مشترکی در این زمینه داشته‌اند توصیه‌هایی دریافت کنند.
تغییرات سبک زندگی
برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند اضطراب غذایی را کاهش دهد. به‌طور مثال، کسی که دارای اضطراب غذایی است می‌تواند مطالعه‌ی مجلات غذاییِ مطابق با مد روز، شبکه‌های اجتماعی و سایر مواردی که موجب اضطراب غذایی می‌شود را محدود کند.
اضطراب غذایی – چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟
در این حالت‌ها فرد باید به پزشک مراجعه کند:
- خدشه‌دار شدن راحتی و عملکرد عادی روزانه
- کسب کالری به میزانِ کمتر از حد لازم
- کم شدن قابل‌توجه وزن در مدت کم
- متوسل شدن به استفراغ، ملیّن و تنقیه برای کاهش وزن
- خوردن بیش از حد غذا به‌طور مداوم
- احساس غرق‌شدگی در اضطراب، افسردگی و سایر احساسات منفی
- داشتن فکر و خیال بیش از حد در مورد غذا، طوری که نتواند بر روی آنچه دوست دارد متمرکز شده و یا از اوقات خود لذت ببرد.
روش‌هایی ساده برای کمک به افرادِ دارای اضطراب غذایی
- غذا را برای تغذیه کردن بخورید (نه برای هدفی دیگر)
- برای هر انتخاب غذای خودتان فلسفه نبافید
- در انتخاب و خوردن غذا کمال‌گرا نباشید
- برای اشتباهات خود ماتم نگیرید
- علت وسواس‌های غذایی‌تان را بررسی کنید
- به غذا خوردنِ عادی خود برگردید (داستان‌گویی در مورد غذا را متوقف کنید)
- برای هر لقمه‌ای که می‌خورید شکرگزار باشید.
منابع (تلخیص):
https://www.medicalnewstoday.com/articles/anxiety-about-food
https://www.marksdailyapple.com/7-ways-to-deal-with-food-anxiety/
عاشق نوشتن درباره تغذیه